O‘zbekistonda 2025 yil 1 martdan biologik faol qo‘shimchalarni (BFQ) ixtiyoriy raqamli markirovkalash loyihasi ishga tushdi. Bu tashabbus farmatsevtika va nutritsevtika bozorlaridagi nazoratni kuchaytirish, shuningdek, kontrabanda va soxta mahsulotlar bilan bog‘liq xavflarni kamaytirishga qaratilgan. Loyiha iste’molchilar huquqlarini himoya qilish va tovarlar aylanmasining shaffofligini oshirishga qaratilgan bo‘lib, sohada halol va xavfsiz raqobatni rivojlantirish uchun sharoit yaratadi.

Ixtiyoriy markirovkalash doirasida ishlab chiqaruvchilar, importyorlar va BFQ bozorining boshqa ishtirokchilari tizimning yangi versiyasiga ulanib, mahsulotlarni DataMatrix kodlari bilan bepul markirovkalashlari mumkin.

Bugungi kunga qadar loyihaga 284 ta mahsulotni markirovkalovchi 63 ta ishtirokchi qo‘shildi. XTrace platformasining yangilangan shaxsiy kabineti va funksiyalari nafaqat qulayroq, tushunarli va tezkor bo‘ldi, balki kengaytirilgan imkoniyatlarga ham ega bo‘ldi. Bular qatoriga xodimlarni shaxsiy kalit orqali avtorizatsiya qilish, kirish huquqlarini moslashuvchan sozlash, qulay qidiruv, filtrlar, agregatsiya haqida batafsil ma’lumot, transport qadoqlarining tarkibi va boshqalar kiradi.

Bu afzalliklardan foydalanish va BFQlarni majburiy markirovkalash boshlanishidan oldin ishlab chiqarish jarayonlarini yo‘lga qo‘yishga "GLORIOUS HEALTHY NUTRITION" MChJ qaror qildi. Kompaniya 2023 yildan beri NOW, JARROW FORMULAS, Doktor More, SWANSON, Childlife kabi taniqli jahon brendlarining BFQlari, sport ozuqalari va shaxsiy gigiyena vositalarini tarqatish bilan shug‘ullanadi. U O‘zbekistondagi eng yirik FMCG kompaniyalaridan biri bo‘lib, mamlakatning yetakchi beshta distribyutori qatoriga kiradi.

Biz "GLORIOUS HEALTHY NUTRITION" MChJ direktori Viktoriya Vasilevadan markirovkalash jarayoni qanday amalga oshirilayotgani va bugungi kungacha nimalar qilinganligi haqida so‘radik:

— Hozirgi bosqichda bizda markirovkalash jarayoni to‘liq yakunlandi. Biz "Asl belgi"sida ro‘yxatdan o‘tdik, mahsulot tavsifi yozilgan kartochkalarni to‘ldirdik, zarur uskunalarni xarid qildik va omborimizda markirovkalash jarayoni allaqachon yo‘lga qo‘yildi.

— Sizningcha, nima uchun BFQlarni markirovkalashni majburiy qilish kerak?

— BFQlar bozori juda katta va tez rivojlanmoqda. Ayniqsa, import qismi. Ammo importning katta qismi «kulrang» yo‘l bilan kirib kelmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, soliq to‘lovlarining yo‘qligiga va mahsulotlarning noto‘g‘ri olib kirilishi hamda saqlanishiga olib keladi. Shuningdek, tarkibiy qismlari SanQvaN normalari yoki Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan cheklangan yoki taqiqlangan BFQlar ham mavjud. Afsuski, «kulrang» importda bunday holatlar tez-tez uchraydi. Raqamli markirovka bozorni tartibga solish, uni shaffof qilish va iste’molchilarga sertifikatlangan, sifatli mahsulotlar yetkazib berishga imkon yaratadi.

Ta’kidlash joizki, BFQlarni ixtiyoriy raqamli markirovkalash loyihasida nafaqat mahalliy ishlab chiqaruvchilar, balki yirik importyorlar va distribyutorlar ham ishtirok etmoqda. Buning foydasi aniq:

1. Brendga bo‘lgan ishonchni mustahkamlash: raqamli markirovkali mahsulotlar rasmiy, sifatli va xavfsiz deb qabul qilinadi.

2. Ixtiyoriy markirovka bosqichida bepul kodlar: ishtirokchilar loyiha sinov rejimida amalga oshirilayotganda bepul markirovka kodlarini olishadi.

3. Soxta va «kulrang» importdan himoya: raqamli markirovkalash mahsulotning qonuniyligini nazorat qilishga yordam beradi.

4. Shaffof logistika va hisob: mahsulotni ishlab chiqarishdan to yakuniy sotuvgacha bo‘lgan butun zanjir bo‘ylab kuzatish osonlashadi.

5. Majburiy markirovkaga tayyorgarlik: ixtiyoriy ishtirok etish talablarga oldindan moslashish, XTrace platformasining imkoniyatlarini o‘rganish va ichki biznes jarayonlarini sozlash imkonini beradi.

6. Davlat idoralari bilan hamkorlikni soddalashtirish: ma’lumotlarning shaffofligi tekshiruvlardan o‘tishni osonlashtiradi va hujjat aylanishini soddalashtiradi.

7. Ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshlikni oshirish: markirovkaning mavjudligi xalqaro standartlarga moslik belgisidir.

BFQlarni ixtiyoriy markirovkalashning dastlabki yakunlari haqida CRPT TURON tajriba loyihalari bo‘limi mutaxassisi Gaziyeva Alisha so‘zlab berdi:

— O‘tgan davr mobaynida biologik faol qo‘shimchalarni ixtiyoriy markirovkalash loyihasi doirasida sezilarli natijalarga erishdik. Bugungi kunga kelib loyihada 76 ta tadbirkorlik sub’yekti ro‘yxatdan o‘tgan, bu esa mahsulotlar shaffofligi va kuzatuviga biznesning yuqori qiziqishidan dalolat beradi. Markirovkalanayotgan mahsulotlar reestrida (MMR) uch yuzdan ortiq tovar ro‘yxatga olingan bo‘lib, bu bozor ishtirokchilari va iste’molchilarga mahsulot haqida to‘liq va ishonchli ma’lumot olish imkonini beradi. Bundan tashqari, qisqa vaqt ichida ishlab chiqaruvchilar 3 milliondan ortiq markirovka kodlarini shakllantirgani kompaniyalarning markirovkalash jarayonida faol ishtirok etayotgani va mahsulot aylanmasiga raqamli yechimlarni joriy etishga tayyorligini tasdiqlaydi. Bu ko‘rsatkichlar jarayonning barcha ishtirokchilari hamjihatlikda ishlayotganining natijasi bo‘lib, ixtiyoriy bosqich hozirdanoq BFQlarning shaffof va madaniy bozori uchun poydevor yaratayotganini ko‘rsatmoqda.

Ekspertlar baholashicha, O‘zbekiston hududida sotilayotgan biologik faol qo‘shimchalarning aksariyati noqonuniy aylanmoqda. Ushbu toifadagi mahsulotlar aylanmasi va xavfsizligini nazorat qilishning samarali mexanizmlari yo‘qligi iste’molchilar salomatligi uchun jiddiy xavf tug‘diradi, shuningdek, davlat uchun sezilarli iqtisodiy yo‘qotishlarga sabab bo‘ladi.

BFQlarni raqamli markirovkalashni joriy etish iste’molchilarni soxta mahsulotlardan himoya qilishga, mahsulot aylanmasini hisobga olish va nazorat qilishning shaffof tizimini yaratishga, noqonuniy bozor ulushini kamaytirishga, shuningdek, qonuniy ishlab chiqaruvchilar va import qiluvchilarga bo‘lgan ishonchni mustahkamlashga qaratilgan.

Loyihaga qo‘shilishni xohlagan tashkilotlar tizimda ro‘yxatdan o‘tish bo‘yicha batafsil yo‘riqnoma bilan quyidagi havola orqali tanishishlari mumkin: https://help.crpt-turon.uz/hc/ru/articles/32039062914193.

Barcha qo‘shimcha savollar bo‘yicha murojaat qilishingiz mumkin:

• elektron pochta orqali: support@crpt-turon.uz

• Telegram-bot orqali: @aslbelgisiuz_bot

• mijozlarga xizmat ko‘rsatish xizmati telefoni orqali: +998 71 203-88-72.

BFQlarni raqamli markirovkalash bozor shaffofligini oshirish, iste’molchilarni himoya qilish va qonuniy ishlab chiqaruvchilar hamda import qiluvchilarga ishonchni mustahkamlash uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Loyihaga qo‘shilish nafaqat mahsulot nazorati va sifatini yaxshilash uchun qadam, balki raqobatbardoshlikni oshirish va brendingizni himoya qilish imkoniyatidir.