Xorijda yashayotgan hamyurtlarimiz uchun o‘zbek millatiga mansubligini saqlab turuvchi jonli xotira bu ona tilimiz.

Chet elda tug‘ilgan yoki yashayotgan o‘zbek bolasi ona tilida gapira olmasa, bu faqat bir tilning unutilishi emas, avlodlar orasidagi rishtaning uzilishi demak. Shu bois, ko‘plab xorijda yashayotgan onalar farzandlariga o‘zbek tilini o‘rgatishni nafaqat ta’lim, balki ma’naviy burch sifatida qabul qiladi.

Quyida ikki hamyurtimiz, turli mamlakatlarda istiqomat qilayotgan onalar, ana shu masaladagi shaxsiy tajriba va kuzatishlari bilan bo‘lishdi. Ular uchun ona tili bolalari qalbida yurt nafasini saqlab qolishning eng tabiiy yo‘lidir.

«Ona tiling — bobo, buving gaplashgan til»

Nilufar Bekbayeva Steyten Aylend (Nyu-York, AQSh)da yashaydi. U moliyaviy kompaniyaning IT sohasida ishlaydi. Oiladagi eng muhim qoidalardan biri uyda faqat o‘zbek tilida muloqot qilish.

Imranning endi tili chiqayotganda bobo-buvisi: «Nabiramiz o‘zbekcha gapirsin, bu bizning ona tilimiz. Agar inglizcha gapirsa, biz uni tushunmay qolamiz, mehrimizni to‘liq yetkaza olmaymiz», — deb aytgan. Ota-onasining ushbu talabi Nilufarda ona tilini unutmaslikka bo‘lgan mas’uliyatni yanada oshirgan. U ishongan: ingliz tilini bola muhit orqali baribir o‘zlashtiradi, lekin agar uyda o‘zbekcha gaplashilmasa, keyinroq kech bo‘lishi mumkin.

Shu bois, Imran kichikligidan ona tilida muloqot qilib o‘sdi. Hozir u 6 yoshda bemalol o‘zbekcha, inglizcha va ozgina ruscha gaplasha oladi. Maktabida esa grek tilini ham o‘rganmoqda. «Meni xursand qiladigan jihat — O‘zbekistonga borganimizda u yaqinlarimiz bilan bemalol o‘zbekcha so‘zlasha oladi», — deydi onasi g‘urur bilan.

Imran O‘zbekistonga kelganida ba’zan inglizcha gapiradi, shunda bobosi va buvisi o‘zbekcha gapirishi kerakligini eslatadi va bola o‘sha zahotiyoq o‘zbek tiliga tez moslashadi.

Nilufar uchun til nafaqat muloqot vositasi, balki milliy xotira va o‘zlik ramzidir. Uning fikricha, bola katta bo‘lgan sari til uning asli kimligini, ota-bobosini, tarixini o‘rgatadi.

«Ha, hozircha 6 yoshli bola uchun til asosan so‘zlashish vositasi. Ammo u keyinchalik o‘zbek tilini bilish orqali ona vataniga qalban  bog‘lanib turadi. Shuning uchun men unga milliy liboslar kiydiraman, milliy bayramlarimiz haqida gapiraman, o‘zbek tilidagi videolavhalar bilan tanishtiraman. O‘zbekistonni eslatuvchi har bir narsa — til merosini saqlashdagi yordamchim», — deydi u.

«Agar farzandingizga ona tilimiz ahamiyatini bir so‘z bilan tushuntirish kerak bo‘lsa, u so‘z qaysi bo‘lar edi?» degan savolimga u shunday javob berdi: «Bir so‘z bilan aytganda o‘zbek tili — Vatan tili. Agar buni uzun gapga  aylantirsam: Ona tilimizni hech qachon unutmasligimiz kerak, der edim».

«Ona vatan — onangni unutma»

Hozirda Polshada yashayotgan, asli jizzaxlik Zuhra Yo‘ldoshxo‘jayeva 2009 yilda polyak fuqarosiga turmushga chiqqan. To‘y ham Polshada bo‘lgan. Ammo 2010 yilda farzandini dunyoga keltirish uchun O‘zbekistonga qaytgan. Chunki o‘sha paytda u uchun eng kuchli tuyg‘u — ona yurt bilan bog‘liqlik edi.  Shunday qilib Zuhraning o‘g‘li Kempa Artur Andjey ikki yurt farzandiga aylandi.

Hozirda ular oilasi bilan Polshada yashaydi. Artur polyak tilida erkin gapiradi, rus va ingliz tillarini juda yaxshi biladi, nemis tilini ham o‘rganmoqda. Ammo… onasi bilan faqat o‘zbek tilida muloqot qiladi.

«Men o‘g‘lim bilan faqat o‘zbek tilida gaplashaman. Bu mening ona tilim. Bu til men uchun bolaligim, xotiram va Vatan bilan bog‘liq his-tuyg‘ularim demak. U ham onasining tilini bilsin, his qilsin — men uchun shuning o‘zi katta baxt», deydi u.

Oilada Artur otasi bilan polyakcha, onasi bilan o‘zbekcha, oilaviy gurung   ingliz tilida bo‘ladi. Bu tillar qorishmasi  Zuhraning fikricha, bolaning dunyoqarashini kengaytiradi.

«Men o‘zimni polyak qizidek his qilolmayman. Chunki men kimligimni, qaysi millatdan ekanligimni aniq his qilaman. Til vosita, o‘zlik esa qalbda yashaydi», — deydi Zuhra.

Qizig‘i shundaki, u milliy an’ana va urf-odatlarni ham chuqur bilmaydi — na o‘zbek, na polyak odatlarini. U qaysi muhitda bo‘lsa, shu muhitga moslashib yashaydi.

«Men muhitga tez moslashib ketadigan odamman. Lekin til... til boshqa narsa. Uning ildizlari juda chuqur joylashgan, masalan men ingliz tilini zarurat tufayli bilaman, polyak tilida gaplasha olmayman, o‘zbek tilini esa bir lahza ham unutmayman», — deydi u.

Ona doimo o‘g‘liga bitta gapni aytadi: «Ona vatan — onangni unutma».

«Kim biladi, balki kelajakda o‘g‘lim O‘zbekistonda yashar. U ham O‘zbekiston, ham Polsha fuqarosi. Ammo uning qalbida ona yurt haqidagi xotira, ona tili orqali joy olib bo‘lgan», — deydi u.

Zuhraning facebook profilida milliy libosdagi ayol illyustratsiyasi qo‘yilgan. «Nega o‘z suratingizni emas, balki milliy libosdagi o‘zbek ayoli suratini qo‘ygansiz» degan savolimga u shunday javob berdi:
«Milliy kiyimlarimizni, milliyligimizni juda yaxshi ko‘raman va qadrlayman».

Amerikada yashayotgan Nilufarning va Polshada istiqomat qilayotgan Zuhraning hikoyasi — bu minglab o‘zbek onalaridagi yuksak va sog‘inchli tuyg‘ularning aksi. Ular uchun til oddiy muloqot vositasi emas. U mustahkam ildiz, xotira,ona yer hidi, uzoq masofalarda ham Vatanga bog‘lab turadigan noyob ko‘prikdir.

Bugun O‘zbek tili bayrami faqat yurtimizda emas, butun dunyoda nishonlanmoqda, demak bu faqat bizning emas, barcha mamlakatlardagi o‘zbek onalari va bolalarining ham bayramidir.

Barno Sultonova tayyorladi