Хорижда яшаётган ҳамюртларимиз учун ўзбек миллатига мансублигини сақлаб турувчи жонли хотира бу она тилимиз.

Чет элда туғилган ёки яшаётган ўзбек боласи она тилида гапира олмаса, бу фақат бир тилнинг унутилиши эмас, авлодлар орасидаги риштанинг узилиши демак. Шу боис, кўплаб хорижда яшаётган оналар фарзандларига ўзбек тилини ўргатишни нафақат таълим, балки маънавий бурч сифатида қабул қилади.

Қуйида икки ҳамюртимиз, турли мамлакатларда истиқомат қилаётган оналар, ана шу масаладаги шахсий тажриба ва кузатишлари билан бўлишди. Улар учун она тили болалари қалбида юрт нафасини сақлаб қолишнинг энг табиий йўлидир.

«Она тилинг — бобо, бувинг гаплашган тил»

Нилуфар Бекбаева Стэйтен Айленд (Нью-Йорк, АҚШ)да яшайди. У молиявий компаниянинг IT соҳасида ишлайди. Оиладаги энг муҳим қоидалардан бири уйда фақат ўзбек тилида мулоқот қилиш.

Имраннинг энди тили чиқаётганда бобо-бувиси: «Набирамиз ўзбекча гапирсин, бу бизнинг она тилимиз. Агар инглизча гапирса, биз уни тушунмай қоламиз, меҳримизни тўлиқ етказа олмаймиз», — деб айтган. Ота-онасининг ушбу талаби Нилуфарда она тилини унутмасликка бўлган масъулиятни янада оширган. У ишонган: инглиз тилини бола муҳит орқали барибир ўзлаштиради, лекин агар уйда ўзбекча гаплашилмаса, кейинроқ кеч бўлиши мумкин.

Шу боис, Имран кичиклигидан она тилида мулоқот қилиб ўсди. Ҳозир у 6 ёшда бемалол ўзбекча, инглизча ва озгина русча гаплаша олади. Мактабида эса грек тилини ҳам ўрганмоқда. «Мени хурсанд қиладиган жиҳат — Ўзбекистонга борганимизда у яқинларимиз билан бемалол ўзбекча сўзлаша олади», — дейди онаси ғурур билан.

Имран Ўзбекистонга келганида баъзан инглизча гапиради, шунда бобоси ва бувиси ўзбекча гапириши кераклигини эслатади ва бола ўша заҳотиёқ ўзбек тилига тез мослашади.

Нилуфар учун тил нафақат мулоқот воситаси, балки миллий хотира ва ўзлик рамзидир. Унинг фикрича, бола катта бўлган сари тил унинг асли кимлигини, ота-бобосини, тарихини ўргатади.

«Ҳа, ҳозирча 6 ёшли бола учун тил асосан сўзлашиш воситаси. Аммо у кейинчалик ўзбек тилини билиш орқали она ватанига қалбан  боғланиб туради. Шунинг учун мен унга миллий либослар кийдираман, миллий байрамларимиз ҳақида гапираман, ўзбек тилидаги видеолавҳалар билан таништираман. Ўзбекистонни эслатувчи ҳар бир нарса — тил меросини сақлашдаги ёрдамчим», — дейди у.

«Агар фарзандингизга она тилимиз аҳамиятини бир сўз билан тушунтириш керак бўлса, у сўз қайси бўлар эди?» деган саволимга у шундай жавоб берди: «Бир сўз билан айтганда ўзбек тили — Ватан тили. Агар буни узун гапга  айлантирсам: Она тилимизни ҳеч қачон унутмаслигимиз керак, дер эдим».

«Она ватан — онангни унутма»

Ҳозирда Польшада яшаётган, асли жиззахлик Зуҳра Йўлдошхўжаева 2009 йилда поляк фуқаросига турмушга чиққан. Тўй ҳам Польшада бўлган. Аммо 2010 йилда фарзандини дунёга келтириш учун Ўзбекистонга қайтган. Чунки ўша пайтда у учун энг кучли туйғу — она юрт билан боғлиқлик эди.  Шундай қилиб Зуҳранинг ўғли Кемпа Артур Анджей икки юрт фарзандига айланди.

Ҳозирда улар оиласи билан Польшада яшайди. Артур поляк тилида эркин гапиради, рус ва инглиз тилларини жуда яхши билади, немис тилини ҳам ўрганмоқда. Аммо… онаси билан фақат ўзбек тилида мулоқот қилади.

«Мен ўғлим билан фақат ўзбек тилида гаплашаман. Бу менинг она тилим. Бу тил мен учун болалигим, хотирам ва Ватан билан боғлиқ ҳис-туйғуларим демак. У ҳам онасининг тилини билсин, ҳис қилсин — мен учун шунинг ўзи катта бахт», дейди у.

Оилада Артур отаси билан полякча, онаси билан ўзбекча, оилавий гурунг   инглиз тилида бўлади. Бу тиллар қоришмаси  Зуҳранинг фикрича, боланинг дунёқарашини кенгайтиради.

«Мен ўзимни поляк қизидек ҳис қилолмайман. Чунки мен кимлигимни, қайси миллатдан эканлигимни аниқ ҳис қиламан. Тил восита, ўзлик эса қалбда яшайди», — дейди Зуҳра.

Қизиғи шундаки, у миллий анъана ва урф-одатларни ҳам чуқур билмайди — на ўзбек, на поляк одатларини. У қайси муҳитда бўлса, шу муҳитга мослашиб яшайди.

«Мен муҳитга тез мослашиб кетадиган одамман. Лекин тил... тил бошқа нарса. Унинг илдизлари жуда чуқур жойлашган, масалан мен инглиз тилини зарурат туфайли биламан, поляк тилида гаплаша олмайман, ўзбек тилини эса бир лаҳза ҳам унутмайман», — дейди у.

Она доимо ўғлига битта гапни айтади: «Она ватан — онангни унутма».

«Ким билади, балки келажакда ўғлим Ўзбекистонда яшар. У ҳам Ўзбекистон, ҳам Польша фуқароси. Аммо унинг қалбида она юрт ҳақидаги хотира, она тили орқали жой олиб бўлган», — дейди у.

Зуҳранинг facebook профилида миллий либосдаги аёл иллюстрацияси қўйилган. «Нега ўз суратингизни эмас, балки миллий либосдаги ўзбек аёли суратини қўйгансиз» деган саволимга у шундай жавоб берди:
«Миллий кийимларимизни, миллийлигимизни жуда яхши кўраман ва қадрлайман».

Америкада яшаётган Нилуфарнинг ва Польшада истиқомат қилаётган Зуҳранинг ҳикояси — бу минглаб ўзбек оналаридаги юксак ва соғинчли туйғуларнинг акси. Улар учун тил оддий мулоқот воситаси эмас. У мустаҳкам илдиз, хотира,она ер ҳиди, узоқ масофаларда ҳам Ватанга боғлаб турадиган ноёб кўприкдир.

Бугун Ўзбек тили байрами фақат юртимизда эмас, бутун дунёда нишонланмоқда, демак бу фақат бизнинг эмас, барча мамлакатлардаги ўзбек оналари ва болаларининг ҳам байрамидир.

Барно Султонова тайёрлади